kutubhona

қочар эди. Аммо бугун Аллоҳ Исломни ғолиб қилди. Мўмин Роббисига хоҳлаган жойида ибодат қилади». Бу эса мусулмон одам фатҳдан олдин фитналанишдан қўрқиб ўз динини олиб қочиш учун ҳижрат қилганига далолат қилади. Фатҳдан кейин эса ҳижрат тўхтади. Чунки мусулмон одам ўз динини изҳор қилишга ва Ислом ҳукмларини бемалол адо этишга қодир бўлиб қолган эди. Демак фақат Макка фатҳигина эмас, балки динни изҳор қилиб Ислом ҳукмларини бемалол адо этишга олиб келадиган фатҳ ҳижратнинг тўхташига иллат бўлади. Шунга кўра бундан фатҳ қилинган юртдан шу фатҳдан кейин ҳижрат қилинмайди, деган маъно ирода қилинади. Шунинг учун Пайғамбар А.нинг Сафвонга: «ҳижрат тўхтади» деб айтган сўзлари Макка фатҳ қилинганидан кейин ундан ҳижрат қилинмайди, деган маънодадир. Чунки ҳижрат кофирлар юртидан ва дорул куфрдан чиқиб кетишдир. Шунинг учун агар бу юрт фатҳ қилиниб дорул Исломга айланса кофирларнинг юрти ҳам, дорул куфр ҳам бўлмай қолади. Демак ундан ҳижрат қилинмайди. Худди шунга ўхшаш фатҳ қилинган барча юртлардан ҳижрат қилишга ўрин қолмайди. Буни Аҳмад Муовиядан қилган ушбу ривоят ҳам қувватлайди. Муовия деди: Мен Росулуллоҳ с.а.в.нинг шундай деганларини эшитдим:

«لاَ تَنْقَطِعُ الْهِجْرَةُ مَا تُقُبِّلَتِ التَّوْبَةُ، وَلاَ تَزَالُ التَّوْبَةُ مَقْبُولَةً حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ مِنَ الْمَغْرِبِ»
«Модомики тавба қабул қилинар экан ҳижрат тўхтамайди, қуёш машриқдан чиқар экан тавба қабул бўлаверади». Аҳмад Набий с.а.в.нинг шундай деганларини ҳам ривоят қилди:

«إِنَّ الْهِجْرَةَ لاَ تَنْقَطِعُ مَا كَانَ الْجِهَادُ»
«Ҳижрат модомики жиҳод бўлар экан тўхтамайди». Бошқа бир ривоятда Пайғамбаримиз с.а.в. шундай дедилар:

«لاَ تَنْقَطِعُ الْهِجْرَةُ مَا قُوتِلَ الْكُفَّارُ»

«Модомики кофирларга қарши жанг қилинар экан ҳижрат тўхтамайди». Бу эса дорул куфрдан дорул Исломга ҳижрат қилиш тўхтамай давом этаверишига далолат қилади. Энди ҳижрат ҳукмига келсак, у кишининг қодирлигига қараб баъзи ҳолатларда фарз бўлса, бошқа ҳолатларда мандуб бўлади. Ҳижратга қодир бўлмайдиган кишини Аллоҳ авф этади ва ҳижрат ундан талаб қилинмайди. У бирон касаллик ёки яшаб